Häzirki zaman şekillendiriş sungaty

Häzirki zaman şekillendiriş sungaty

Häzirki zaman türkmen şekillendiriş sungaty ýurdumyzyň medeniýetiniň we döredijiliginiň paýhasynyň gözbaşy bolup, dürli žanrlarda we ugurlarda uly ösüşe ýetýär. Olarda halkyň milli häsiýeti, gündelik durmuşy we tebigy gözellikleri öz beýanyny tapýar. Türkmen şekillendiriş sungatynyň häzirki döwri dünýä derejesindäki ülňülerine we täze döredijilik ýörelgelerine uýgunlaşmaga synanyşýan ussatlaryň döredijiligini öz içine alýar.

Häzirki döwürde türkmen suratkeşleri dürli ugurlarda — portret, natýurmort, peýzaž we abstrakt ýaly žanrlarda eserleri döredýärler. Käbir suratkeşler, ýerli tebigaty we türkmen medeniýetiniň elementlerini öz eserlerinde giňden ulanyp, halkyň milli häsiýetini görkezýärler. Şu wagta çenli döredilen eserler Türkmenistanyň medeni mirasy hökmünde kabul edilip, türkmen şekillendiriş sungatynyň ösmeginde möhüm orun eýeleýärler.

Häzirki zaman türkmen şekillendiriş sungaty täze pikirlere, döredijilik ýoluna we gatnaşyklara giňden ýol açýar. Bu sungat jemgyýetde milli we ruhy gymmatlyklaryň döremegine we giňemegine hem-de dünýäde türkmen medeniýetini tanatmaga möhüm hyzmat edýär. 

Garaşsyz Türkmenistanyň nakgaşçylyk sungaty gysga wagtyň içinde özboluşly taryhy ýoly geçdi. Döwlet ideologiýasy, türkmen suratkeşlerine halkyň gadymy taryhyny we onuň beýik şahsyýetlerini, milli ruhy baýlyklaryny suratlandyrmaga itergi berdi. 

Muzeýiň “Häzirki zaman türkmen şekillendiriş sungaty” atly bölüminde Garaşsyzlyk ýyllarynda halypa suratkeşleriň döredijiligi açylyp görkezilýär. Ussat suratkeşler A.Amangeldiýew, Ç.Amangeldiýew, Ş.Akmuhammedow, G.Bekmyradow, A.Almämmedow, D.Baýramow, Ý.Baýramow, A.Hajyýew, Y.Gylyjow, M.Mämmedow, Ý.Annanurow we beýlekileriň öňden gelýän ussatlyk tejribeleri özüniň oňyn netijelerini berdi. S.Meredow, A.Muhammedow, A.Akyýew, A.Myradalyýew we başgalar milli we garaşsyzlyk düşünjeleriniň üstünde işlediler. we garaşsyzlyk düşünjeleriniň üstünde işlediler. 

Türkmen milli we döwrebap eserlerini yzygiderli döretmekde we halk köpçüligine ýetirmekde işjeň zähmetini görkezen onlarça nakgaşlar bar. Olar dürli žanrlarda milli pelsepewi äheňli döredijilik ýoluny saýlap, önjeýli zähmet çekdiler. Olar hakykatyň janly keşbini döretmek we gadymy çeperçilik däplerini gaýtadan işläp döredijiliginde beýan etmek bilen kämil şahsyýet hökmünde türkmen şekillendiriş sungatynyň taryhynda esasy orny eýelediler. Ussatlar hakykatyň dürli taraplaryny açmagy, köp adamlaryň görmeýän zatlaryny beýan etmegi başarýar we olary sungat derejesine ýetirýär. Bu sungat eserleri bolsa “Häzirki zaman türkmen şekillendiriş sungaty” atly bölüminde has giňden açylyp görkezilýär. 

Ç.Amangeldiýew “Baýram han”, “Görogly”, “Abdyrahym han”, A.Amangeldiýew “Soltan Sanjaryň Merwe girmegi”, “Parfiýalylar bilen rimlileriň söweşi”, B.Owganow “Haçly ýöriş”, A.Myratalyýew “Soltan Sanjar”, R.Berdiýew “Jelaletdin Meňburun” atly eserleriniň üsti bilen türkmen halkynyň taryhynda ýaşap geçen beýik serdarlaryň keşplerini, söweş pursatlaryny we birnäçe taryhy wakalaryny kendiriň ýüzünde ajaýyp reňkleriň sazlaşygynda çeperçilik, many-mazmun taýdan baý şekilleriň üsti bilen görkezmegi başardylar.

Ussat Suratkeş A.Amangeldiýew özüniň “Soltan Sanjaryň Merwe girmegi” atly eserinde türkmen taryhynyň şöhratly sahypalarynyň birini açyp görkezýär. Suratkeş eseriň taslamasyny deňagramly sazlaşyga getirmek bilen bar üns merkezini Soltanda jemleýär.

Ç.Amangeldiýewiň döredijilik usuly özboluşlydyr. Halypa suratkeş ýaşlygyndan ýurdumyzyň ähli künjeklerinde diýen ýaly bolup,  türkmen halkynyň taryhyny we gündeki durmuşyny açyp görkezipdir. Halypanyň döredijiliginde taryhy şahsyýetleriň, şahyrlaryň, ýazyjylaryň, suratkeşleriň, bagşy-sazandalaryň portretleriniň toplumy örän köpdür. 

G.Begmyradow “gazaply stiliň” güýji bilen durmuşdaky aýratyn wakalary suratlandyrmagy başaran ussatdyr. Onuň eserleri örän täsirli hem-de durmuşy hakykata baýlygy bilen öňe çykýar. Suratkeşiň döredijiliginde ýyndamlygy, çeýeligi, gözelligi bilen dünýäni haýrana goýýan ahalteke bedewleriniň keşbi hem bar. Onuň “Ahalteke atlary” atly eseri milli sungatymyzda atlaryň tutýan ornuny aýdyň görkezýär. 

Suratkeş Nyýazmyrat Dowodowyň döredijiliginde esasy orny eýeleýän liriki eserleri türkmen şekillendiriş sungatynyň peýzaž žanrynyň ösmegine getirdi. Onuň bu döwürdäki peýzažlaryna “Meniň Watanym”, “Gülälekler” atly eserleri degişlidir. Peýzažlar bilen bir hatarda suratkeş portret eserlerini hem ýerine ýetirýär. “Awtoportret” atly işi onuň şol döwürde ýazan belli eseridir.     

G.Babikow esasan natýurmort hem-de peýzaž eserleriniň awtorydyr. Onuň “Daglardaky güýz” atly eseri türkmen sährasynyň gözelligini açyp görkezýär. Ussadyň ogly S.Babikow hem kakasynyň ýoluny birkemsiz dowam etdirdi. S.Babikowyň “Üzüm ýygymy”, “Hanhowuzyň bahary”, “Aprel gyzlary”, “Aşgabat güýzi” “Üzümçiligiň gyşky pursady” atly belli eserleri muzeýiň sergi zalynyň aýratyn bezegi bolup, tomaşaçylary özüne çekýär.

Türkmen sungatynda halkyň durmuş temasy, milli we ruhy aýratynlyklary özboluşly orny eýeleýär. Suratkeş K.Oraznepesowyň döredijiliginde ol milli folklor äheňinde beýan edilýär. Köp ugurly žanrlarda işleýän suratkeşiň durmuş temasyna bagyşlanan “Türkmen senetçileri”, “Ata, ene, agtyklar” atly üçlük eserleri hem türkmeniň hojalygyny, türkmen durmuşyny açyp görkezýär. 

Muzeý ekspozisiýasynda görkezilýän türkmen ussatlarynyň eserlerinden düzülen ýygyndylary açyp görkezmegiň maksady sungatymyzy, milli mirasymyzy halka, tomaşaçylara elýeterli edip görkezmekden ybarat bolup durýar. Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýiniň gaznasynda halypa suratkeşleriň eserleriniň bolmagy, olaryň baý döredijiligini içgin öwrenmäge giňden ýardam berýär. Çünki şahsyýetleriň geljekgi nesiller üçin galdyran pikirleri, duýgulary, toplan tejribeleri olaryň içki dünýäsini öwrenmekde ähmiýetlidir.